چرا انتخاب سیمان مهمه؟
اگر جنوب کشور کار کرده باشی می‌دونی که آب های شور و خاک های سولفاتی شوخی ندارن؛
در شمال هم مه و رطوبت، داستان خودش را داره. تهران و شهرهای مرکزی، عموماً خیال‌مون راحت‌تره،
اما گرما و برنامه‌ی زمانی تنگ می‌تونه همه‌چیز را به‌هم بزنه. همین تفاوت‌های ساده، تعیین می‌کنن
«کدام تیپ سیمان» بی‌دردسرتر و اقتصادی‌تره. اشتباه این‌جاست که همه‌جا تیپ ۱ یا تیپ ۲ بریزیم و بعد دنبال
دلایل ترک و خوردگی بگردیم و خطایی خودمون رو بندازیم گردن اینکه سیمانش بی‌کیفیت بود.
زبان مشترک بازار و استاندارد
- در بازار ایران بیشتر با تیپ‌های ۱، ۲، ۳، ۴، ۵ سر و کار داریم.سرباره‌ای
- در استاندارد ASTM C150 همین منطق با Type I تا V تکرار می‌شه.
- EN 197-1 خانواده‌ی CEM را معرفی می‌کنه (CEM I خالص، CEM II مخلوط با آهک/پوزولان/سرباره و …).
- کنار این‌ها، مخلوط‌های جاافتاده مثل PPC (پوزولانی)، PSC (سرباره‌ای)،
PLC/IL (آهکی) و سفید هم در ایران بسیار معمول‌اند.
یک قاعده‌ی طلایی: هر وقت «دوام» در محیط مهاجم مهمه، سراغ SCMها
(پوزولان، سرباره، سیلیس‌فیوم) برو؛ نفوذپذیری بتن پایین می‌آید و عمر سازه بالا میره.
جدول مقایسه‌ی واقع‌گرایانه (فنی + بازار)
این جدول را طوری چیدیم که هم نگاه مهندسی بده و هم تجربه‌ی کارگاهی. اگر خوندن این مقاله برات سخته
فقط این جدول رو یادت باشه و ازش اسکرین‌شات بگیر که همه‌جا همراهت باشه چون خیلی به کارت میاد.
| نوع سیمان | نام‌های رایج در بازار | معادل استاندارد (تقریبی) | حرارت هیدراسیون | مقاومت سولفات | سرعت کسب مقاومت | دوام در کلرید (ساحل/نمک) | بهترین کاربردها | خطر/هشدار | نکته‌ی میدانی |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| تیپ ۱ | معمولی/عمومی | ASTM Type I / CEM I | متوسط | کم | عادی | متوسط | کارهای عمومی، دال و دیوار غیرمهاجم | در خاک/آب سولفاتی عملکرد ضعیف | اقتصادی است، اما «محیط» را جدی بگیر |
| تیپ ۲ | تیپ ۲ تهران/آبیک و… | ASTM Type II / CEM I/II | کمتر از تیپ ۱ | متوسط | عادی | خوب | اغلب پی‌ها و سازه‌های شهری ایران | اگر سولفات بالا باشد کافی نیست | انتخاب «امن» و محبوب کارگاه‌ها |
| تیپ ۳ | زودگیر/زودمقاومت | ASTM Type III | بالا | کم | خیلی سریع | متوسط | پیش‌ساخته، هوای سرد، زمان‌بندی فشرده | ریسک ترک حرارتی در قطعات حجیم | کیورینگ و کنترل دما را جدی بگیر |
| تیپ ۴ | کم‌حرارت | ASTM Type IV | خیلی کم | متوسط | کند | خوب | بتن‌ریزی حجیم (سد، پی‌های کلان) | کندی مقاومت اولیه | جایگزین اقتصادی: PSC/PPC کم‌حرارت |
| تیپ ۵ | ضدسولفات | ASTM Type V | کم تا متوسط | بالا | کند تا عادی | خوب | خاک/آب سولفاتی شدید، آب شور | دسترسی/قیمت گاهی چالش | قالب‌بندی را با گیرش کند هماهنگ کن |
| پوزولانی (PPC) | پرتلند پوزولانی | CEM II/P و مشابه | کم تا متوسط | بالا | کندتر، رشد پیوسته | عالی | دوام‌محور، تصفیه‌خانه، محیط مهاجم | مقاومت اولیه دیرتر اوج می‌گیرد | در ۲۸–۹۰ روز می‌درخشد |
| سرباره‌ای (PSC) | پرتلند سرباره‌ای | CEM II/A-S یا CEM III | کم | بالا | کندتر، اما قوی | عالی | ساحل/بندر، کلرید/سولفات | اوایل کار حوصله می‌خواهد | دیرجوانه؛ ولی دیرپا و اقتصادی |
| آهکی (PLC/IL) | پرتلند آهکی/کم‌کربن | CEM II/A-L و مشابه | کم تا متوسط | متوسط | عادی | خوب | پروژه‌های عمومی با نگاه زیست‌محیطی | همیشه جای تیپ ۲ نیست | کارپذیری خوب، کربن‌فوت‌پرینت کمتر |
| سفید | سیمان سفید | CEM I سفید | متوسط | کم تا متوسط | عادی | متوسط | نما، سنگ مصنوعی، آب‌نما | سازه‌ای حسابش نکن | زیبایی‌شناسی عالی، عمل‌آوری مهم‌تر از رنگ |
توضیح کوتاه ستون‌ها:
- حرارت هیدراسیون: هرچی پایین‌تر باشه، کنترل ترک حرارتی در بتن حجیم آسون‌تره.
- مقاومت سولفات/کلرید: وقتی با خاک مهاجم یا محیط ساحلی سروکار داری، ارزش این دو ستون چند برابر می‌شه.
- سرعت کسب مقاومت: سرعت باز کردن قالب و برنامه‌ی بهره‌برداری را تعیین می‌کنه.
کِی کدوم رو بخریم؟
- اگر پروژه معمولی و غیرمهاجم داری و قیمت هم برات مهمه، به پیشنهاد پی‌ساز (Peysaz) تیپ ۱ یا ۲ جواب می‌ده؛ اما تو ایران، تیپ ۲ عملاً انتخاب امن‌تری هستش.
- اگر آزمایش خاک بگه سولفات بالاست یا آب زیرزمینی تندخوست، بدون معطلی برو سراغ تیپ ۵ یا مخلوط‌های PSC/PPC.
- اگر زمستونه و یا پیش‌ساخته کار می‌کنی و زمان حرف اول را می‌زنه، تیپ ۳ به دادت می‌رسه؛ فقط با حرارتش کنار بیا و کیورینگ را درست انجام بده که برات داستان نشه.
- اگر بتن حجیم داری (پی‌های عریض/سد/رافت بزرگ)، دمای درونِ جرم را باید پایین نگه داری؛ تیپ ۴ یا طرح‌های PSC/PPC کم‌حرارت منطقی‌اند.
- اگر دنبال رویکرد سبز و کارپذیری بهتر هستی و پروژه‌ات خاص نیست، PLC/IL گزینه‌ی معقولیه.
- اگر موضوع معماری و نماست، سیمان سفید بازی رو می‌گیره تو دست؛ اما فراموش نکن کیفیت طرح اختلاط و عمل‌آوری از «سفید بودن» مهم‌تره.
نکات اجرایی که جلوی هزینه‌های اضافه را می‌گیره
- نسبت آب به سیمان (w/c) را پایین نگه دار و کارپذیری را با فوق‌روان‌کننده‌ی استاندارد تأمین کن؛ 0.40–0.50 برای بسیاری از کارها معقول است.
- کیورینگ را شوخی نگیریم: حداقل ۷ روز مرطوب نگه دار (در گرما بیشتر). تابش و باد، سطح بتن تازه را نابود می‌کند.
- در بتن حجیم، دما را بسنج: اختلاف دمای هسته و سطح، منشأ ترک هستش. زمان‌بندی شبانه، عایق‌کاری، حتی لوله‌ی خنک‌کننده اگر لازم شد.
- محیط کلریدی (ساحل/نمک)؟ PSC یا PPC + کاور آرماتور کافی + بتن متراکم = سه‌گانه‌ی ضدخوردگی.
- انبارداری درست: کیسه‌ها روی پالت خشک و دور از زمین و دیوار نگهداری کن و تاریخ تولید سیمان رو چک کن.
خطاهای پرتکرار و نسخه‌ی سریع
- تیپ ۱ در خاک سولفاتی: به هیچ وجه. تیپ ۵ یا PSC/PPC استفاده کن.
- آب اضافه برای روانی: مقاومت و دوام را می‌کُشه. فوق‌روان‌کننده راه درست و منطقیه.
- کیورینگ فرمالیته: یعنی ترک، یعنی نفوذپذیری بالا، یعنی خوردگی. برنامه‌ی عمل‌آوری واقعی داشته باش.
- بی‌خیالی نسبت به دمای بتن حجیم: تیپ ۴ یا طرح کم‌حرارت + کنترل اجرایی.
لپ کلام
دوست عزیز و خریدار محترم، این چندتا نکته رو برای یک سازه مستحکم و با عمر بالا یادت باشه؛ ضرر نمی‌کنی:
- برای فونداسیون‌های معمولی تهران؟ معمولاً تیپ ۲، امن‌تره از تیپ ۱.
- برای سولفات بالا؟ تیپ ۵ یا PSC/PPC + w/c پایین.
- برای سرعت اجرا؟ تیپ ۳، همراه کنترل حرارت.
- برای ساحل؟ PSC یا PPC به‌خاطر نفوذپذیری کمتر.
- سفید برای سازه؟ نه؛ بیشتر برای نماست.